.....Κρεμώντας τη λύρα
τη δίκαιη στον ώμο,
...
Κυρίες και κύριοι
Δεν είμαι σολωμιστής, αλλά ένας αναγνώστης της ποίησης και του Σολωμού και ταυτόχρονα εκπαιδευτικός : επομένως όσα θα πω αφορούν τη χρησιμότητα της παρούσας έκδοσης για την εκπαιδευτική κοινότητα.
Οφείλουμε καταρχήν να ομολογήσουμε ότι η δίτομη έκδοση του κ. Χ. Κορφιάτη, με την ανατύπωση των Ευρισκομένων του Πολυλά στον 1ο τόμο και τα Σύμμεικτα στο 2ο τόμο αποτελεί ένα μνημείο καλαισθησίας με τον καίριον κόσμον τῆς ὄψεως, καρπό μόχθου ζωγράφων, πολλοί από τους οποίους μάλιστα είναι Κερκυραίοι.
Στην αρχή του 1ο τόμου προτάσσεται μια κατατοπιστική και εμπεριστατωμένη εισαγωγή του κ. Π. Παγκράτη που ενημερώνει το μέσο αναγνώστη και το δάσκαλο για τον ποιητή , αλλά και για το σύνολο των βασικών προβλημάτων του σολωμικού έργου .
Στη συνέχεια παρατίθεται ο περίφημος Διάλογος για τη γλώσσα, έργο συναρπαστικό και πρόσφορο για γόνιμες συζητήσεις με τους μαθητές για τη γλώσσα και την ποίηση του Σολωμού, κείμενο που τα τελευταία χρόνια δυστυχώς αφαιρέθηκε από τα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας του Λυκείου. Ακολουθούν τέλος τα ποιήματα του Σολωμού, αποσπάσματα, στίχοι, και τα ιταλικά ποιήματά του σε έγκυρες μεταφράσεις.
Στο 2ο τόμο υπάρχει ένα χρονολόγιο που ξεκινά από το 1822, χρονιά έκδοσης των 30 σονέττων του εικοσιτετράχρονου τότε ποιητή ως το 1857 με την περιγραφή της κηδείας του Σολωμού στη Κέρκυρα και με πολλές πληροφορίες για τη ζωή και το έργο του. Το 2ο μέρος αυτού του τόμου από το 1859 ως τις μέρες μας περιλαμβάνει ένα πανόραμα της σολωμικής βιβλιογραφίας με παραπομπές σε ειδικότερες μελέτες κερκυραϊκές (Κερκυραίων και μη Κερκυραίων αλλά ζώντων και δρώντων στην Κέρκυρα) με φωτοτυπία των εξωφύλλων των βιβλίων και μάλιστα των παλαιότερων και δυσεύρετων, με περίληψη του περιεχομένου και χρονολογία έκδοσης. Τέλος υπάρχει αναφορά των πολλαπλών συνεισφορών στη μελέτη του ποιητή τόσο του λογοτεχνικού περιοδικού Πόρφυρας όσο και της Εταιρίας Κερκυραϊκών Σπουδών.
Έτσι για παράδειγμα η απλή φυλλομέτρηση στην τάξη του χρονολογίου του 2ου τόμου, με επιλογή του δασκάλου φυσικά, σε συνδυασμό με μια επίσκεψη – εκδρομή στο σπίτι όπου έζησε ο Σολωμός στην πόλη μας, ανακαινισμένο τώρα, είναι μια καλή και ζωντανή εισαγωγή στο μάθημα τόσο για το Δημοτικό όσο και για το Γυμνάσιο. Είναι ένα βιβλίο όχι μόνο χρήσιμο σε κάθε βιβλιοθήκη, αλλά προπάντων είναι αναγκαίο για τη βιβλιοθήκη κάθε δασκάλου, της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαί-δευσης, αλλά και για κάθε σχολική βιβλιοθήκη, με την προϋπόθεση βέβαια ότι υπάρχει σχολική βιβλιοθήκη, εξοπλίζεται, επανδρώνεται και οργανώνεται από ειδικούς και λειτουργεί. Σ’ αυτό μπορεί να ανατρέξει ο δάσκαλος και στο σχολείο του και να παραπέμψει τους μαθητές να δουν, να ψάξουν και να βρουν στοιχεία για την εργασία του μαθήματος.
Πιο συγκεκριμένα τώρα:
Στον 2ο τόμο της έκδοσης παρατίθεται το ενδιαφέρον κείμενο που έγραψε στα Ιταλικά ο μουσουργός Ν. Μάντζαρος για το Σολωμό με τίτλο «Νύξεις και σύντομες ειδήσεις περί του κόμητος Διονυσίου Σολωμού» το 1850, μεταφρασμένο από τον κο Κεντρωτή από το οποίο σας διαβάζω ένα απόσπασμα : «κατάλαβα, γράφει ο Μάντζαρος, ότι τελικά την αρμονία την ποιητική την εμόρφωνε μέσω της διαδοχής των νοτών που ο ίδιος άρθρωνε χρησιμοποιώντας θαυμαστή και άκρως αρμονική ποικιλία πτώσεων, δηλαδή καταλήξεων. Από τα ενλόγω αρθρώματα βγαίνανε πάντοτε λέξεις απλούστατες: οι μόνες ικανές να εκφράσουν το ρυθμό την ιδέα και την αρμονία του εκάστοτε δομούμενου στίχου. Σελ. 67»
Το κείμενο αυτό θα ήταν εξαιρετικά συναρπαστικό να διαβαστεί και να σχολιαστεί στη σχολική τάξη σε συνδυασμό με τη μελέτη της μετρικής των ποιημάτων του Σολωμού. Βέβαια με τον εξοστρακισμό της διδασκαλίας της μετρικής από το σχολείο υπάρχει μια σημαντική έλλειψη όσον αφορά την κατανόηση της ρυθμικής οργάνωσης του λόγου και της μουσικότητας του στίχου του Σολωμού, που δεν ξέρω εάν και πώς μπορεί να αναπληρωθεί. Πάντως ο ενδιαφερόμενος για τη μετρική του Σολωμού μπορεί να βρει το κείμενο του Ε. Γαραντούδη, στο αφιέρωμα του Πόρφυρα του έτους 2000, αφιέρωμα που αναφέρεται στο 2ο τόμο της έκδοσης του Χ. Κορφιάτη.
Διαβάζοντας τα ποιήματα του 1ου τόμου θα διαπιστώσει ο αναγνώστης ότι παρατίθενται φωτογραφίες των χειρογράφων του ποιητή στα ελληνικά και ιταλικά, με την ορθογραφία των ελληνικών ποιημάτων, και τις μεταφρασμένες ιταλικές σημειώσεις του ποιητή στα ελληνικά ποιήματα. Είναι μια εξαιρετική αφετηρία για το διδάσκοντα να συζητήσει εκτενέστατα και να παραπέμψει τους μεγαλύτερους μαθητές και μαθήτριες σε βιβλία για να πληροφορηθούν για την περίφημη διγλωσσία του Σολωμού αλλά και για τον Ιόνιο, πολιτισμό που αναπτύσσεται τον 18ο και 19ο αιώνα στα γιοφύρια του Ιονίου ανάμεσα από την Ελλάδα και τη Δυτική Ευρώπη, οργανικό μέρος του οποίου είναι και ο Σολωμός. Στο 2ο τόμο γίνεται μνεία του βιβλίου του Ε. Μωραΐτη που συζητά εύστοχα το ζήτημα αυτό. Συνολικά για την επτανησιακή σχολή πάλι θα βρει την αναφορά στο βιβλίο του κου Πυλαρινού.
Το εκτεταμένο χρονολόγιο του 2ου τόμου με τις πληροφορίες και τις φωτογραφίες της Κέρκυρας που πλαισιώνεται (σπίτια, πλατείες, κτίρια ) δίνει στους μαθητές την ευκαιρία να φέρουν στο νου τους τον ποιητή στον ιστορικό χρόνο και στη ζώσα ιστορία που ενμέρει θα τους φανεί οικεία. Πληροφορίες εξάλλου και κείμενα από την άλλη-λογραφία του Σολωμού \ από και προς αυτόν\ φωτίζουν την προσωπικότητα του ποιητή και τη συμπεριφορά του προς συγγενείς, φίλους, γνωστούς, λόγιους αλλά και τους κυβερνώντες.
Διαβάζοντας ορισμένα ποιήματά του Σολωμού και τις πολλές εκδοχές στίχων, αποσπασμάτων καθώς και τις σημειώσεις του ίδιου του ποιητή θα διαπιστώσουν οι μαθητές τον αποσπασματικό χαρακτήρα του έργου του και επομένως μπορεί να συζητηθεί το ζήτημα αυτό καθώς και το πρόβλημα της έκδοσης του έργου του. Πολλές απαντήσεις θα βρει ο αναγνώστης για το θέμα αυτό τόσο στην εισαγωγή του 1ου τόμου, όσο και στα βιβλία που θα δει στο 2ο τόμο .
Τέλος η πρόσληψη του ποιητή και η αποδοχή του από την αριστερά γίνεται γνωστή στο 2ο τόμο της έκδοσής μας: αναφέρεται η επιστολή Γιάννη Ζεύγου το 1936 , το βιβλίο του Κ. Βάρναλη: Ο Σολωμός χωρίς Μεταφυσική που εκδόθηκε το 1925 και ο κερκυραϊκός αντίλογος του Ι. Σαρακηνού το 1965. Μαθαίνουμε ακόμη για τον έρανο των πολιτικών κρατουμένων στις φυλακές της Κέρκυρας το 1957 για τη δημιουργία τοπικού Μουσείου Σολωμού και βλέπουμε το πορτρέτο του ποιητή που φιλοτέχνησε ο επίσης πολιτικός κρατούμενος ζωγράφος Ασαντούρ Μπαχαριάν.
Έχω τη γνώμη πως η ποίηση έχει ένα περιορισμένο κοινό, πιο περιορισμένο από την πεζογραφία. Επομένως με την τέχνη και το μεράκι του δασκάλου μπορεί να καλλιεργηθεί ένα κλίμα εξοικείωσης και μύησης στον ποιητικό λόγο από τη μικρή ηλικία, μπορεί δηλαδή να γίνει το σχολείο φυτώριο μελοντικών αναγνωστών. Αυτό άλλωστε το μελλοντικό κοινό πρέπει κυρίως να απασχολεί εμάς τους εκπαιδευτικούς και λιγότερο το κοινό των πεπαιδευμένων ενηλίκων ή των ἐπαϊόντων.
Σε ένα σχολείο (δημοτικό, γυμνάσιο, λύκειο) όπου πρέπει όχι απλά να προβάλλεται ο πολιτισμός αλλά να το διέπει, η παιδεία ως ψυχαγωγία τις διὰ λόγων καὶ ἔργων, που στοχεύει στο ’μέσα πλούτος´, όπως λέει ο Σολωμός, και όχι σε σχολείο κατακερματισμένο, ημιφροντιστήριο, όπως είναι σήμερα, θεωρώ ότι η παρούσα έκδοση του Χρήστου Κορφιάτη είναι χρησιμότατη.
Δεν είμαι σολωμιστής, αλλά ένας αναγνώστης της ποίησης και του Σολωμού και ταυτόχρονα εκπαιδευτικός : επομένως όσα θα πω αφορούν τη χρησιμότητα της παρούσας έκδοσης για την εκπαιδευτική κοινότητα.
Οφείλουμε καταρχήν να ομολογήσουμε ότι η δίτομη έκδοση του κ. Χ. Κορφιάτη, με την ανατύπωση των Ευρισκομένων του Πολυλά στον 1ο τόμο και τα Σύμμεικτα στο 2ο τόμο αποτελεί ένα μνημείο καλαισθησίας με τον καίριον κόσμον τῆς ὄψεως, καρπό μόχθου ζωγράφων, πολλοί από τους οποίους μάλιστα είναι Κερκυραίοι.
Στην αρχή του 1ο τόμου προτάσσεται μια κατατοπιστική και εμπεριστατωμένη εισαγωγή του κ. Π. Παγκράτη που ενημερώνει το μέσο αναγνώστη και το δάσκαλο για τον ποιητή , αλλά και για το σύνολο των βασικών προβλημάτων του σολωμικού έργου .
Στη συνέχεια παρατίθεται ο περίφημος Διάλογος για τη γλώσσα, έργο συναρπαστικό και πρόσφορο για γόνιμες συζητήσεις με τους μαθητές για τη γλώσσα και την ποίηση του Σολωμού, κείμενο που τα τελευταία χρόνια δυστυχώς αφαιρέθηκε από τα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας του Λυκείου. Ακολουθούν τέλος τα ποιήματα του Σολωμού, αποσπάσματα, στίχοι, και τα ιταλικά ποιήματά του σε έγκυρες μεταφράσεις.
Στο 2ο τόμο υπάρχει ένα χρονολόγιο που ξεκινά από το 1822, χρονιά έκδοσης των 30 σονέττων του εικοσιτετράχρονου τότε ποιητή ως το 1857 με την περιγραφή της κηδείας του Σολωμού στη Κέρκυρα και με πολλές πληροφορίες για τη ζωή και το έργο του. Το 2ο μέρος αυτού του τόμου από το 1859 ως τις μέρες μας περιλαμβάνει ένα πανόραμα της σολωμικής βιβλιογραφίας με παραπομπές σε ειδικότερες μελέτες κερκυραϊκές (Κερκυραίων και μη Κερκυραίων αλλά ζώντων και δρώντων στην Κέρκυρα) με φωτοτυπία των εξωφύλλων των βιβλίων και μάλιστα των παλαιότερων και δυσεύρετων, με περίληψη του περιεχομένου και χρονολογία έκδοσης. Τέλος υπάρχει αναφορά των πολλαπλών συνεισφορών στη μελέτη του ποιητή τόσο του λογοτεχνικού περιοδικού Πόρφυρας όσο και της Εταιρίας Κερκυραϊκών Σπουδών.
Έτσι για παράδειγμα η απλή φυλλομέτρηση στην τάξη του χρονολογίου του 2ου τόμου, με επιλογή του δασκάλου φυσικά, σε συνδυασμό με μια επίσκεψη – εκδρομή στο σπίτι όπου έζησε ο Σολωμός στην πόλη μας, ανακαινισμένο τώρα, είναι μια καλή και ζωντανή εισαγωγή στο μάθημα τόσο για το Δημοτικό όσο και για το Γυμνάσιο. Είναι ένα βιβλίο όχι μόνο χρήσιμο σε κάθε βιβλιοθήκη, αλλά προπάντων είναι αναγκαίο για τη βιβλιοθήκη κάθε δασκάλου, της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαί-δευσης, αλλά και για κάθε σχολική βιβλιοθήκη, με την προϋπόθεση βέβαια ότι υπάρχει σχολική βιβλιοθήκη, εξοπλίζεται, επανδρώνεται και οργανώνεται από ειδικούς και λειτουργεί. Σ’ αυτό μπορεί να ανατρέξει ο δάσκαλος και στο σχολείο του και να παραπέμψει τους μαθητές να δουν, να ψάξουν και να βρουν στοιχεία για την εργασία του μαθήματος.
Πιο συγκεκριμένα τώρα:
Στον 2ο τόμο της έκδοσης παρατίθεται το ενδιαφέρον κείμενο που έγραψε στα Ιταλικά ο μουσουργός Ν. Μάντζαρος για το Σολωμό με τίτλο «Νύξεις και σύντομες ειδήσεις περί του κόμητος Διονυσίου Σολωμού» το 1850, μεταφρασμένο από τον κο Κεντρωτή από το οποίο σας διαβάζω ένα απόσπασμα : «κατάλαβα, γράφει ο Μάντζαρος, ότι τελικά την αρμονία την ποιητική την εμόρφωνε μέσω της διαδοχής των νοτών που ο ίδιος άρθρωνε χρησιμοποιώντας θαυμαστή και άκρως αρμονική ποικιλία πτώσεων, δηλαδή καταλήξεων. Από τα ενλόγω αρθρώματα βγαίνανε πάντοτε λέξεις απλούστατες: οι μόνες ικανές να εκφράσουν το ρυθμό την ιδέα και την αρμονία του εκάστοτε δομούμενου στίχου. Σελ. 67»
Το κείμενο αυτό θα ήταν εξαιρετικά συναρπαστικό να διαβαστεί και να σχολιαστεί στη σχολική τάξη σε συνδυασμό με τη μελέτη της μετρικής των ποιημάτων του Σολωμού. Βέβαια με τον εξοστρακισμό της διδασκαλίας της μετρικής από το σχολείο υπάρχει μια σημαντική έλλειψη όσον αφορά την κατανόηση της ρυθμικής οργάνωσης του λόγου και της μουσικότητας του στίχου του Σολωμού, που δεν ξέρω εάν και πώς μπορεί να αναπληρωθεί. Πάντως ο ενδιαφερόμενος για τη μετρική του Σολωμού μπορεί να βρει το κείμενο του Ε. Γαραντούδη, στο αφιέρωμα του Πόρφυρα του έτους 2000, αφιέρωμα που αναφέρεται στο 2ο τόμο της έκδοσης του Χ. Κορφιάτη.
Διαβάζοντας τα ποιήματα του 1ου τόμου θα διαπιστώσει ο αναγνώστης ότι παρατίθενται φωτογραφίες των χειρογράφων του ποιητή στα ελληνικά και ιταλικά, με την ορθογραφία των ελληνικών ποιημάτων, και τις μεταφρασμένες ιταλικές σημειώσεις του ποιητή στα ελληνικά ποιήματα. Είναι μια εξαιρετική αφετηρία για το διδάσκοντα να συζητήσει εκτενέστατα και να παραπέμψει τους μεγαλύτερους μαθητές και μαθήτριες σε βιβλία για να πληροφορηθούν για την περίφημη διγλωσσία του Σολωμού αλλά και για τον Ιόνιο, πολιτισμό που αναπτύσσεται τον 18ο και 19ο αιώνα στα γιοφύρια του Ιονίου ανάμεσα από την Ελλάδα και τη Δυτική Ευρώπη, οργανικό μέρος του οποίου είναι και ο Σολωμός. Στο 2ο τόμο γίνεται μνεία του βιβλίου του Ε. Μωραΐτη που συζητά εύστοχα το ζήτημα αυτό. Συνολικά για την επτανησιακή σχολή πάλι θα βρει την αναφορά στο βιβλίο του κου Πυλαρινού.
Το εκτεταμένο χρονολόγιο του 2ου τόμου με τις πληροφορίες και τις φωτογραφίες της Κέρκυρας που πλαισιώνεται (σπίτια, πλατείες, κτίρια ) δίνει στους μαθητές την ευκαιρία να φέρουν στο νου τους τον ποιητή στον ιστορικό χρόνο και στη ζώσα ιστορία που ενμέρει θα τους φανεί οικεία. Πληροφορίες εξάλλου και κείμενα από την άλλη-λογραφία του Σολωμού \ από και προς αυτόν\ φωτίζουν την προσωπικότητα του ποιητή και τη συμπεριφορά του προς συγγενείς, φίλους, γνωστούς, λόγιους αλλά και τους κυβερνώντες.
Διαβάζοντας ορισμένα ποιήματά του Σολωμού και τις πολλές εκδοχές στίχων, αποσπασμάτων καθώς και τις σημειώσεις του ίδιου του ποιητή θα διαπιστώσουν οι μαθητές τον αποσπασματικό χαρακτήρα του έργου του και επομένως μπορεί να συζητηθεί το ζήτημα αυτό καθώς και το πρόβλημα της έκδοσης του έργου του. Πολλές απαντήσεις θα βρει ο αναγνώστης για το θέμα αυτό τόσο στην εισαγωγή του 1ου τόμου, όσο και στα βιβλία που θα δει στο 2ο τόμο .
Τέλος η πρόσληψη του ποιητή και η αποδοχή του από την αριστερά γίνεται γνωστή στο 2ο τόμο της έκδοσής μας: αναφέρεται η επιστολή Γιάννη Ζεύγου το 1936 , το βιβλίο του Κ. Βάρναλη: Ο Σολωμός χωρίς Μεταφυσική που εκδόθηκε το 1925 και ο κερκυραϊκός αντίλογος του Ι. Σαρακηνού το 1965. Μαθαίνουμε ακόμη για τον έρανο των πολιτικών κρατουμένων στις φυλακές της Κέρκυρας το 1957 για τη δημιουργία τοπικού Μουσείου Σολωμού και βλέπουμε το πορτρέτο του ποιητή που φιλοτέχνησε ο επίσης πολιτικός κρατούμενος ζωγράφος Ασαντούρ Μπαχαριάν.
Έχω τη γνώμη πως η ποίηση έχει ένα περιορισμένο κοινό, πιο περιορισμένο από την πεζογραφία. Επομένως με την τέχνη και το μεράκι του δασκάλου μπορεί να καλλιεργηθεί ένα κλίμα εξοικείωσης και μύησης στον ποιητικό λόγο από τη μικρή ηλικία, μπορεί δηλαδή να γίνει το σχολείο φυτώριο μελοντικών αναγνωστών. Αυτό άλλωστε το μελλοντικό κοινό πρέπει κυρίως να απασχολεί εμάς τους εκπαιδευτικούς και λιγότερο το κοινό των πεπαιδευμένων ενηλίκων ή των ἐπαϊόντων.
Σε ένα σχολείο (δημοτικό, γυμνάσιο, λύκειο) όπου πρέπει όχι απλά να προβάλλεται ο πολιτισμός αλλά να το διέπει, η παιδεία ως ψυχαγωγία τις διὰ λόγων καὶ ἔργων, που στοχεύει στο ’μέσα πλούτος´, όπως λέει ο Σολωμός, και όχι σε σχολείο κατακερματισμένο, ημιφροντιστήριο, όπως είναι σήμερα, θεωρώ ότι η παρούσα έκδοση του Χρήστου Κορφιάτη είναι χρησιμότατη.
Σας ευχαριστώ πολύ
Δ. Κ. Σ.
Αίθουσα Ακαδημίας στην Κέρκυρα, 14-12-2009
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου